Ad Lollivm. 2.

COMMENTARII.

[1] Troiani belli scriptorem] Iliadem Homeri relegi.

[3] pulchrum] honestum, καλόν. sic apud Marcum Tullium pulchritudo factorum.

[4] Plenius] uberius, copiosius. liber 1. Vaticanus habet Planius.

[4] Chrysippo] qui fulcire putatur porticum Stoicorum, ut scribit M. Tullius lib. 2. Academicorum. hic septingentos libros, & plures edidit. [Lucull., 24] Ita autem claruit in dialecticis, ut plerique existimarint, si apud Deos locus esset Dialecticae, non aliam Dialecticam futuram, quam Chrysippeam. extat & de eo hic senarius apud Laërtium, Εἰ μὴ γὰρ ἦν Χρύσιππος, οὐκ ἂν ἦν στοά. [Vit., VII, 7, 183]

[4] Crantore] Academico, de quo M. Tullius Tusculan. 3. his uerbis, Nec absurde Crantor ille, qui in nostra Academia uel in primis fuit nobilis. Minime [Tusc., III, 6] (inquit) assentior iis, qui istam nescio quam indolentiam magnopere laudant : quae non potest ulla esse, nec debet. Ne aegrotus sim (inquit) sed si fuerim, sensus adsit, siue secetur quid, siue auellatur a corpore. nam istuc nihil dolere, non sine magna mercede contingit, immanitatis in animo, stuporis in corpore. uerba Crantoris Graeca reperiuntur apud Plutarchum, ἐν τῷ παραμυθητικῷ πρὸς Ἀπολλώνιον. μὴ γὰρ νοσοῖμεν (φησὶν) ὁ Ἀκαδημαϊκὸς Κράντωρ. νοσήσασι δὲ παρείη τις αἴσθησις, εἴτ’ οὖν τέμνοιτό τι τῶν [p. 294] ἡμετέρων εἴτ’ ἀποσπῷτο. τὸ γὰρ ἀνόδυνον τοῦτο οὐκ ἄνευ μεγάλων ἐγγίγνεται μισθῶν τῷ ἀνθρώπῳ.·τεθηριῶσθαι γὰρ εἰκὸς ἐκεῖ μὲν σῶμα τοιοῦτον, ἐνταῦθα δὲ ψυχήν. [Cons. Appol., 102d] Idem Tullius lib. v. de Finibus, tamen audebo te ab hac Academia noua ad ueterem illam uocare : in qua, ut dicere Antiochum audiebas, non ii soli numerantur, qui Academici uocantur, Speusippus, Xenocrates, Polemo, Crantor, [Fin., V, 1] &c.

[5] detinet] Vaticanus unus destinet, ut fortasse legendum sit destinet.

[7] collisa] conflictata, contrita.

[7] Duello] bello. Duellum (inquit Festus) bellum : uidelicet, quod duabus partibus de uictoria contendentibus dimicatur.

[8] aestus] animorum motus, perturbationes. in quibusdam libris scriptis legitur aestum. sed parum refert.

[9] Antenor censet] sic Antenor ἰλ. η. Κέκλυτέ μευ Τρῶες καὶ Δάρδανοι, ἠδ’ ἐπίκουροι, Ὄφρ’ εἴπω. τά με θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι κελεύει. Δεῦτ’, ἄγετ’ Ἀργείην Ἑλένην, καὶ κτήμαθ’ ἅμ’ αὐτῇ δώομεν Ἀτρείδῃσιν ἄγειν [Il., VII, 348], &c.

[9] belli praecidere causam] reddere Helenam Graecis cum iis rebus, quas secum auexerat, ut declarant superiores Homeri uersus.

[10] Quid Paris ?] apud eundem sic respondet Antenori Paris, Ἀντῆνορ· σὺ μὲν οὐκ ἔτ’ ἐμοὶ φίλα ταῦτ’ ἀγορεύεις [Il., VII, 357], &c.

[11] Nestor componere lites] ἰλ. α. Ἦ κεν γηθήσαι Πρίαμος, Πριάμοιό τε παῖδες, Ἄλλοι τε Τρῶες μέγα κεν κεχαροίατο θυμῷ Εἰ σφῶϊν τάδε πάντα πυθοίατο μαρναμένοιϊν. [Il., I, 255], &c.

[14] plectuntur] eius luunt poenas. supra Ode xxviii. lib. 1. Venusinae Plectantur siluae. [Carm., I, 28, 26]

[18] Vtile proposuit nobis exemplar] in Odyssea. Exemplar Vlyssis. id est, Vlyssem, quem sibi quisque proponere debeat ad imitandum. & attende eum non dicere exemplum. Sic Alcidamas Odysseam, καλὸν ἀνθρωπίνου βίου κάτοπτρον appellabat, nomine translato, sed longius petito, ut notat Aristoteles lib. 3 Rhetoricorum [Rhet., III, 3, 4] id est, pulchrum humanae uitae speculum.

[19] domitor Troiae] id est, posteaquam Troiam domuit, ac subegit. Homer ὀδ. α. ἐπεὶ Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον ἔπερσε. [Od., I, 2]

[21] Dum sibi, dum sociis reditum parat] Homerus ibidem. Ἀρνύμενος ἥν τε ψυχὴν, καὶ νόστον ἑταίρων. [Od., I, 5]

[22] aduersis rerum immersabilis] qui nunquam succubuit rebus aduersis. immersabilis, ἀβάπτιστος Pindarus εἴδ. β. πυθ. [Pyth., 2, 80]

[23] Sirenum uoces, &c.] Sirenes alii Acheloi, & Steropae, alii eiusdem Acheloi & Terpsichorae unius nouem Musarum, filias esse tradiderunt. quam opinionem sequitur Apollonius lib. 4 Argonauticorum. Euripides autem in Helena, Terrae filias facit, ἐ, ἐ, πτεροφόροι νεάνιδες, Παρθένοι χθονὸς κόραι Σειρῆνες. [Hel., 167] Illae, cum integram, & inuiolatam uirginitatem seruare constituissent, in odium Veneris acerbissimum uenerunt. Itaque alas nactae, in oram littoris Etrusci euolarunt, insulamque Anthenusam incoluerunt. earum nomina sunt Aglaophonia, Thelxiepea, Pisinoa, Ligea. Hae (ut ait Homerus ὀδυσσ. μ. ) eos, qui ad illa loca nauigarent, aureisque faciles, & uacuas eis praeberent, ita suo cantu demulcebant, ac retinebant, ut nunquam postea de reditu in patriam cogitarent, ibique consenescerent, & mortem obirent. Vlysses autem ne quid [p. 295] sibi tale accideret, cum a Circe praemonitus esset, sociis aures cera obturauit, sibi pedes, & manus uinciendos curauit, uetuitque se solui, si forte earum cantu delectatus, ad eas nauigare uellet. sic Homerus. Σειρῆνας μὲν πρῶτον ἀφίξεαι, αἵ ῥά τε πάντας Ἀνθρώπους θέλγουσιν ὅ, τίς σφέας εἰσαφίκηται. Ὅστις ἀϊδρίῃ πελάσῃ, καὶ φθόγγον ἀκούσῃ Σειρήνων· τῷ δ’ οὔτι γυνὴ καὶ νήπια τέκνα Οἴκαδε νοστήσαντι παρίσταται, οὐδὲ γάνυνται Ἀλλά τε Σειρῆνες λιγυρῇ θέλγουσιν ἀοιδῇ, Ἥμεναι ἐν λειμῶνι. [Od., XII, 39] fuit autem talis (ut scribit Homerus eodem libro) Sirenum cantus, quo Vlyssem allicere conatae sunt. Δεῦρ’ ἄγ’ ἰὼν πολύαιν’ Ὀδυσεῦ, μέγα κῦδος Ἀχαιῶν, Νῆα κατάστησον, ἵνα νωϊτέρην ὄπ’ ἀκούσῃ. Οὐ γάρ πώ τις τῇδε παρήλασε νηῒ μελαίνῃ, Πρίν γ’ ἡμέων μελίγηρυν ἀπὸ στομάτων ὄπ’ ἀκοῦσαι. Ἀλλ' ὅγε τερψάμενος νεῖται καὶ πλείονα εἰδώς. Ἴδμεν γάρ τοι πάνθ’, ὅσ’ ἐνὶ Τροίῃ εὐρείῃ Ἀργεῖοι Τρῶές τε θεῶν ἰότητι μόγησαν· Ἴδμεν δ’ ὅσσα γένηται ἐπὶ χθονὶ πουλυβοτείρῃ. [Od., XII, 184]. Quos uersus uertit M. Tullius lib. 5. de Finibus, ubi docet nihil aliud a Sirenibus hoc cantu promitti, quam cognitionem rerum, ac scientiam. uide, quae scripsimus ad illum locum, uitanda est improba Siren Desidia. saty. iii. lib. 2. Pausanias Atticis, poëmatum, & orationum illecebram Sirenem appellari solere scribit his uerbis, εἰώθασι δὲ καὶ νῦν ἔτι ποιημάτων καὶ λόγων τὸ ἐπαγωγὸν Σειρῆνι εἰκάζειν [Serm., II, 3, 14] [Descr. Gr., I, 21, 1] apud Apollonium lib. 4 Argonauticorum Orpheus citharae cantu Sirenum uocem auertit, ne ab Argonautis audiatur.

[23] Circae Pocula] Circe Solis, & Persae filia, Aeëtae Colchorum regis, Medeae patris, soror. alii Aeetae & Hecatae filiam, Medeae sororem esse uolunt, ut refert interpres Apollonii in Argonautica. de ea sic Homerus ὀδ. κ. Κίρκη ἐϋπλόκαμος δεινὴ θεὸς, αὐδήεσσα, Αὐτοκασιγνήτος ὀλοόφρονος Αἰήταο· Ἄμφω δ’ ἐκγεγάτην φαεσιμβρότου Ἠελίοιο. [Od., X, 136] Haec socios aliquot Vlyssis, qui ea loca, in quibus commorabatur, exploratum missi fuerant, uirga illa sua percussos, epotoque pharmaco, statim in sues uertit, praeter Eurylochum, qui, ceteris eius domum ingressis, suspicatus dolum subesse, extra fores remanserat. auctor Homerus libro, quem supra commemoraui, his uerbis, Αὐτὰρ ἐπεὶ δῶκέν τε, καὶ ἔκπιον, αὐτίκ’ ἔπειτα Ῥάβδῳ πεπληγυῖα κατὰ συφεοῖσιν ἐέργνυ. οἱ δὲ συῶν μὲν ἔχον κεφαλὰς φωνήν τε, δέμας τε, Καὶ τρίχας. αὐτὰρ νοῦς ἦν ἔμπεδος, ὡς τὸ πάρος περ. [Od., X, 237] M. Tullius in Diuinatione contra Caecilium, alludens ad hanc de Circe fabulam, ita loquitur, Est adhuc id, quod uos omnes admirari uideo, non Verres, sed Q. Mucius : quid enim facere potuit elegantius ad hominum existimationem ? aequius ad leuandam mulieris calamitatem ? uehementius ad Quaestoris libidinem coërcendam ? summe haec omnia mihi uidentur laudanda : sed repente e uestigio ex homine tanquam aliquo Circaeo poculo factus est Verres : redit ad se, atque ad mores suos. [Caecil., 17] Xenophon ἀπομνημονευμᾶτων. α. hanc de Circe fabulam iocans transfert ad edacitatem, & cibi, potusque immoderationem. eos enim, qui intemperantius edant, & bibant, sues ab illecebris epularum fieri : Vlyssem autem tum sua sponte, tum Mercurii praeceptis ac monitis temperantem effectum cauisse, ne se supra modum cibo expleret. Circae autem excudendum curaui, secutus tres codices Vaticanos & Iannoctii Faërni Tornesii.

[21] Quae si cum sociis stultus &] Homerus ὀδ. κ. [Od., X, 277] Mercurium inducit iuuenis ornatu, & specie Vlyssi ad Circen eunti, sociosque suos in sues uersos repetituro ea praecipientem, quibus eos restitutos in pristinam formam, [p. 296] recuperare possit : simulque remedium praebentem aduersus Circae ueneficia.

[24] stultus, cupidusque bibisset] si in eo se stultum, cupidumque praebuisset, ut pharmaca Circae biberet, &c. Atqui bibit Vlysses, ut est apud Homerum sed ea in eum nihil ualuerunt, utpote salutari illo Mercurii pharmaco praemunitum.

[3] turpis, & excors] amens. Homarus ibidem. κακὸν καὶ ἀνήνορα θείη [Od., X, 301], id est, malum, & nihil uiri habentem. cor enim pro mente saepe usurpatur. ut cum dicimus quempiam cor non habere. Lucretius lib. 5. Ingenio qui praestabant : & corde uigebant. [Nat. Rer., V, 1007] usus est hoc nomine etiam saty. iii. lib. 2. Tune insanus eris, si acceperis, an magis excors, [Serm., II, 3, 40] &c.

[26] amica luto sus] Homerus ibidem σύας appellat χαμαιευνάδας [Od., X, 243], id est, humi cubanteis.

[27] Nos numerus sumus] sumus turba sine nomine, sine uirtute, ac dignitate. nam apud scriptores multitudo, numero, non pondere, aut dignitate aestimatur. ut infra epist. de arte poetica numero plures, uirtute, & honore minores. [Ars, 183] Homerus uocat πληθύν ut ἰλ. α. ὣς φάσαν ἡ πληθύς. [Il., II, 278] Carent igitur illi quidem omni dignitate, atque auctoritate, qui numerum explent duntaxat : sed longe sunt ii deterrimi, ac postremi homines, qui nullo numero sunt, seu qui ne numeri quidem locum obtinent, quod de Megarensibus olim ab Apolline responsum est, Ὑμεῖς δ’, ὦ Μεγαρεῖς οὔτε τρίτοι, οὔτε τέταρτοι, Οὔτε δυωδέκατοι, οὔτ’ ἐν λόγῳ οὔτ’ ἐν ἀριθμῷ. [Strom., VII, 18] Sic Aeschines ille apud Theocritum εἰδ. δ. queritur se apud Cyniscam puellam nullo numero esse, his uerbis, Ἄμμες δ’ οὔτε λόγου τινὸς ἄξιοι οὔτ’ ἀριθμητοὶ, Δύστανοι Μεγαρῆες ἀτιμοτάτῃ ἐνὶ μοίρῃ. [Idyll., 14, 48] Euripides in quadam tragoedia, quae non extat Δειλοὶ γὰρ ἄνδρες οὐκ ἔχουσιν ἐν μάχη Ἀριθμὸν, ἀλλ’ ἄπεισι, κᾂν παρῶσ’ ὅμως. [Anth., III, 8, 3]

[28] Sponsi Penelopae] Penelopae reperi scriptum in quinque codicibus manu scriptis, 3. Vaticanis Iannoctii Tornesii. non Penelopes. sponsorum appellatione procos significat, quos Homerus μνηστῆρας nominat. Procorum autem uiuendi genus fuisse inertissimum, desidiosissimum, mollissimum, dissolutissimum, declarat Homerus multis ὀδυσσεάς libris. exempli causa, lib. primo, Αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος, καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο Μνηστῆρες, τοῖσιν μὲν ἐνὶ φρεσὶν ἄλλα μεμήλεν Μολπήτ’, ὀρχηστύς τε· τὰ γάρ τ’ ἀναθήματα δαιτός. Κῆρυξ δ’ ἐν χερσὶν κίθαριν περικαλλέα θῆκε Φημίῳ, ὅς ῥ’ ἤειδε παρὰ μνηστῆρσιν ἀνάγκῃ. [Od., I, 150] ibidem, Οἱ, δ’ εἰς ὀρχηστύν τε, καὶ ἱμερόεσσαν ἀοιδὴν Τρεψάμενοι τέρποντο, μένον δ’ ἐπὶ ἕσπερον ἐλθεῖν. [Od., I, 421] & lib. β . senibus illis Ithacensibus conuocatis, Οἱ δ’ εἰς ἡμετέρου πωλεύμενοι ἤματα πάντα Βοῦς ἱερεύοντες, καὶ ὄϊς, καὶ πίονας αἶγας Εἰλαπινάζουσι, πίνουσί τε αἴθοπα οἶνον. [Od., II, 55] Athenaeus lib. 4. procorum coenas, & prandia cum Phaeacum conuiuiis comparans, tales illorum esse compotationes ait, quales probabile est esse luxuriosorum, uinolentorum, amatorum : Phenacum autem conuiuia esse illa quidem delicata, & uoluptaria, uerumtamen grauiora, & temperatiora.

[1] Alcinoique, &c.] Alcinous rex Phaeacum apud Homerum ὀδ. θ. dicit sibi, ac populo suo conuiuia, citharam, choreas, cultum corporis uarium, ac saepe mutatum, calida balnea, Venerem placere, his uerbis, Αἰεὶ δ’ ἡμῖν δαίς τε φίλη κίθαρίς τε, χοροί τε Eἵματά τ’ ἐξημοιβὰ, λοετρά τε θερμὰ, καὶ εὐναί [Od., VIII, 248] [p. 297] Alcinoi autem patrii casus est, numeri singularis, cohaeretque cum nomine iuuentus, quod proximo uersu sequitur. quaedam exemplaria habent Antinoique quae lectio si placebit, erit numeri multitudinis, recti casus, id est, Antinoi similes. fuit autem Antinous unus e procis Penelopae, ferox, & arrogans, & contumeliosus.

[29] plus aequo operata] plus aequo occupata : quae plus aequo laboris sumsit. operati est opus facere, operam in re aliqua ponere. sic Lucretius lib. 4. Et quibus in rebus consuerunt esse operati. [Nat. Rer., IV, 985] interdum & pro sacrificandi uerbo usurpatur, quemadmodum & facere, & ῥέζειν apud Graecos. Virgilius Georgic. i. laetis operatus in herbis. [Georg., I, 339] Tibullus lib. 2. Tunc operata deo pubes discumbet in herba. [Eleg., II, 5, 95]

[31] & Ad strepitum citharae cessatum] quidam cessantum legendum putant, non cessatum, ut habent uulgati, & manuscripti codices : & interpretantur ociosorum, & feriatorum hominum curas traducere : quod est, nihil agere, nihil curare, rebus ludicris, ac uoluptariis operam dare, saltare, cantare, &c. quam scripturam nullo in codice uetere reperi. Ego alteram, & receptam, ueram esse puto. Porro autem cessatum ducere, ualet, κοιμίζειν. sopire. sic enim loquuntur Graeci, κοιμίζειν τὰς λύπας, ἢ τὰς φροντίδας. id est, sopire dolores, aut curas.

[34] Si noles sanus, curres hydropicus] noles scriptum reperi in tribus codicibus manuscriptis, I. Vaticanus & Iannoctii Tornesii. eamque putaui rectam, & germanam scripturam. si te non seruabis interea dum sanus es, (inquit) cogeris te seruare, tibique consulere, cum factus eris hydropicus. mendose (opinor) habent quidam libri cures, nisi addas te, & legas nolis. ueruntamen iudicet lector.

[37] nam cur, Quae laedunt oculos, &c.] cur leuia mala, leueisque morbos depellere properas : morborum autem animi, qui sunt longe grauissimi, curationem in annum differs ?

[39] si quid Est animum] si quid animum exest, absumit, tabefacit, &c. sic & uerbo ἔδω seu ἔδομαι utuntur Graeci. Homerus. ἰλ. ω. τεκνὸν ἐμὸν, τέο μέχρις ὀδυρόμενος καὶ ἀχεύων Σὴν ἔδεαι κραδίην. [Il., XXIV, 128]

[40] Dimidium facti, qui coepit, &c.] Hesiodus. Ἀρχὴ δὲ τοι ἥμισυ παντός. [Op., 40] [ Erasmus Ad. 895 ] Plato lib. de republica secundo, οὐκοῦν οἶσθα ὅτι ἀρχὴ παντὸς ἔργου μέγιστον, ἄλλως τε καὶ νέῳ, καὶ ἁπαλῷ ὁτῳοῦν [Rep., II, 377a] id est, scisne igitur principium cuiusque operis maximum quiddam esse, praesertim & iuueni, & cuiuis, qui tener sit, & flexibilis ?

[42] Rusticus expectat, dum defluat] nomen rusticus cum uerbo expectat coniungendum mihi esse uidetur, hoc sensu, Rusticus expectat, id est, rustico similis est, qui expectet : uel eo rusticus est, quod expectet : rustice expectat : rusticum se in eo esse ostendit, qui expectet, dum defluat amnis, &c. quod genus annotauimus supra ad Oden viii. libro 3. [Ad Carm., III, 8, 25]

[43] uolubilis] sic supra Ode i. lib. 4. Te per aquas, dure, uolubileis : [Carm., IV, 1, 40] repete uerbum sequor ἀπὸ κοινοῦ.

[44] beata] bene dotata, diues, & pecuniosa. sic saepe Horatius.

[45] incultae pacantur uomere siluae] sic Virgilius Georgic. 2. Aut unde iratus siluam deuexit arator, Et nemora euertit multos ignaua per annos, Antiquasque domos auium cum stirpibus imis Eruit : illa altum nidis petiere relictis, At rudis enituit impulso [p. 298] uomere campus.

[47] Non domus, aut fundus, &c.] eandem sententiam propemodum expressit supra Ode i. lib. 3. Quod si dolentem nec Phrygius lapis, Nec purpurarum sidere clarior Delinit usus, [Carm., III, 1, 41] &c. & Lucretius lib. 2. Nec calidae citius decedunt corpore febres, Textilibus si in picturis, ostroque rubenti iacteris, quam si plebeia in ueste cubandum est. Quapropter quoniam nil nostro in corpore gazae Proficiunt, neque nobilitas, neque gloria regni, Quod superest, animo quoque nil prodesse putandum est. [Nat. Rer., II, 34]

[51] Qui cupit, aut metuit &c.] Qui cupiditate (inquit) aut metu, aut ceteris animi morbis affectus est, is nihilo maiorem ex fortunae bonis, & possessione diuitiarum, fructum percipit, quam lippus ex tabulis pictis, &c. in lib. Iannoctii & Tornesii scriptum est, sic domus, & res.

[54] Sincerum est nisi uas, quodcunque] sic Lucretius lib. 6. in principio de Epicuro, Intellexit ibi uitium uas efficere ipsum, Omniaque illius uitio corrumpier intus, Quae collata foris, & commoda cunque uenirent, Partim quod fluxum, pertusumque esse uidebat, Vt nulla posset ratione explerier unquam : Partim, quod tetro quasi conspurcare sapore Omnia cernebat, quaecunque receperat, intus, [Nat. Rer., VI, 17] &c.

[56] Semper auarus eget] semper auaro aliquid deest. nunquam enim expletur diuitiarum sitis. quin etiam iis, quae habet, eget. Nihil refert utrum auarus habeat, an non habeat, cum ei desint ea, quae habet : id est, cum iis rebus, quas uel suo labore peperit, uel beneficio fortunae nactus est, uti frui non audeat. sed haec de re plura dicemus ad illum locum obscurissimum, & nondum a quoquam explicatum, qui est epist. ii. lib. 2. sed, quod non desit, habentem, [Epist., II, 2, 52] &c.

[56] certum uoto pete finem] cum sit immensa, & infinita in hominibus auaris pecuniae cupiditas, certum (inquit) diuitiarum finem expete : id est, cupiditatem, & studium pecuniae defini, ac termina : uel certam aliquam ac definitam pecuniae summam opta & expete, quam ubi consecutus fueris, plura quaerere desine, bonisque partis fruere, & uiue. sic saty. i. lib. 1. Denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus, Pauperiem metuas minus. [Serm., I, 1, 92] non est autem intelligendus hoc loco Horatius significare diuitias nobis tanquam finem propositas esse oportere : sed earum modum esse quendam constituendum, quo contenti esse debeamus.

[57] Inuidus alterius rebus] sic Lucretius lib. 3. Macerat inuidia ante oculos illum esse potentem, Illum aspectari, claro qui incedit honore : Ipsi se in tenebris uolui, coenoque queruntur. [Nat. Rer., III, 75]

[37] Inuidia Siculi non inuenere] Pindarus εἴδ. ια. πυθ. φθονεροὶ δ’ ἀμύνονται ἄτᾳ. [Pyth., 11, 54] & Plato libro nono de legibus, inuidiam ait esse contubernalem grauem, ac molestam maxime quidem ac primo loco ei, qui inuideat, secundo loco uiris optimis, & clarissimis ciuitatis. Appellat autem Horatius hoc loco inuidiam eam, quam M. Tullius ambigui nominis fugiendi causa, inuidentiam nominat libris Tusculanarum 3. & 4.

[59] qui non moderabitur irae] id est, qui irae moderationem non adhibebit, & ueluti frenum iniiciet. haec enim uis est huius uerbi cum dandi casu coniuncti, ut M. Tullius Partitionibus. nam auditorum aures moderantur oratori prudenti, & prouido : &, quod respuunt, immutandum est. [Part., 5, 15]

[60] Infectum uolet esse, dolor quod, &c.] id est, nolet id esse a se admissum, uel optabit ne id sit a se admissum, quod dolore, & ira impulsus fecerit : poenitebit eum facti. epist. de arte poëtica . Commisisse cauet, quod mox mutare laboret. [Ars, 168] sed cur dolorem & mentem concurrentes facit in ira, & in poenis expetendis ? De dolore, docet Aristoteles multis locis iram cum dolore esse coniunctam : & tum dolore hominem iratum leuari, cum iniuriam acceptam retulerit. de mente, idem docet lib. 7. de moribus ad Nicomach. eum, qui iratus sit, a ratione quodammodo persuaderi, & induci, ut poenas ab eo, qui iniuste laeserit, expetat. Vel eo respexit, quod ex ueteribus alii iracundiam definierunt feruorem mentis, alii cupiditatem puniendi doloris.

[61] Dum poenas odio, &c.] uerbum festinat coniunxit cum quarto casu, ut Virgilius Aeneide 4. Festinare fugam, tortosque incidere funes. [Aen., IV, 575] idem de uerbo maturare sentiendum Aeneide i. Maturate fugam. [Aen., I, 137] Horatius epist. proxime sequens. Hoc opus, hoc studium parui properemus, & ampli. & Ode vii. lib. 2. Deproperare apio coronas. [Carm., II, 7, 24]

[62] Ira furor breuis est] sic Themistius in oratione de amicitia, ἐγὼ δὲ οἶμαι (inquit) τὴν ὀργὴν μανίαν ὀλιγοχρόνιον εἶναι. [Amic., 7b] quae notat Marcus Antonius Muretus. M. Tullius Tusculan. 4. An est quicquam similius insaniae, quam ira ? quam bene Ennius initium dixit insaniae. [Tusc., IV, 23] Et Apollonius dicebat Τῆς ὀξυθυμίας τὸ ἄνθος esse μανίαν, [Epist., Heinemann p. 476, 86] id est, iracundiae florem esse insaniam. uide annot. ad Od. xvi. libri primi .

[36] animum rege] τὸν θυμόν. ut Homerus. ἰλ. β. Θυμὸς δὲ μέγας ἐστὶ διοτρεφέων βασιλήων. [Il., II, 196] Caecilius, Nunc enim demum mihi animus ardet, nunc meum cor cumulatur ira. Nam & apud Latinos animus interdum accipitur pro quauis libidine a ratione auersa, ut Plautus in Trinummo, si animus hominem perculit, actum est, si animo seruiuit, non sibi. si ipse animum perculit : dum uiuit, uictor uictorum cluet. [Trin., 308]

[64] Fingit] format, instituit, docet, ut lib. de arte poëtica . quanuis & uoce paterna Fingeris ad rectum. [Ars, 367]

[64] magister] ἱππόδαμνος. qui domat equos.

[65] uenaticus] utitur hoc nomine Plautus in Milite glorioso, si ita non repperio, ibo odorans, quasi uenaticus usque, donec persecutus uolpem fuero. [Mil., 268] M. Tullius Verr. de signis, quo posteaquam uenerant, mirandum in modum canes uenaticos diceres : ita odorabantur omnia, & peruestigabant, ut, ubi quicquid esset, aliqua ratione inuenirent. [Verr., II, 4, 13]

[67] Militat] serio feras insequitur. catulus, id est, canis, ut supra Ode i. lib. 1. seu uisa est catulis cerua fidelibus. [Carm., I, 1, 27]

[67] nunc adbibe] uitiosa est eorum codicum scriptura, qui habent adhibe. est enim legendum adbibe. quo uerbo & Terentius utitur in Heautontimorumeno. Vbi mihi adbibit plus paulo, sua quae narrat facinora ? [Heaut., 220]

[71] Nec tardum opperior, nec praecedentibus] nec eos expecto, qui sunt ignauiores : nec eos urgeo, qui antecedunt : id est, non excito, neque impello, cum sua sponte satis properent, meaque cohortatione non egeant. Vel, quod mihi magis placet, non conor eos anteuertere. ut saty. i. lib. 1. Instat equis auriga suos uincentibus. [Serm., I, 1, 115] falluntur autem qui insto interpretantur impedio.