Γύγου δακτύλιος, id est Gygis anulus. Quadrat vel in homines inconstantibus moribus vel in fortunatos, qui veluti virgula divina, quicquid optant, id suo arbitrio consequuntur. Hujus adagii mentionem facit Lucianus in Votis, ubi quispiam optat sibi complures anulos ejusmodi, quales habebat Gyges, alium quo ditesceret, alium quo gratus et amabilis redderetur, alium per quem liceret volare quocumque libitum esset. Nam priscorum superstitio plurimum tribuit anulorum efficaciae, ita ut venditarentur incantamentis varie efficaces : alii contra morsus ferarum, alii adversus calumniam, alii ad alia vel depellenda incommoda vel commoda concilianda iis, qui gestarent. Unde apud Aristophanem in Pluto Dicaeus sycophantae minanti iudicium :
id estΟὐδὲν προτιμῶ σου, φορῶ γὰρ πριάμενος
Τὸν δακτύλιον τόνδε παρ᾿ Εὐδάμου δραχμῆς,
Et rursum in eadem fabula :Non facio te hujus, quando gesto hunc anulum,
Pretio drachmae mercatus ipsum ab Eudama.
id estἈλλ᾿ οὐκ ἔνεστι συκοφάντου δήγματος,
Subauditur remedium. De anulo loquitur, aludens ad ferarum morsus. Natum est autem proverbium ex hujusmodi quadam fabula, quam non gravatus est referre Plato libro De republica secundo. Neque nos item pigebit hoc loco recensere. Gyges quidam, Lydi pater, pastor quispiam erat mercenarius ejus regis, qui per id temporis imperabat Lydorum populo. Cum autem esset aliquando saevissima tempestas coorta, imbrium maxima vis accidit, fulgura denique, terrae etiam quassatio, ita ut in ea regione, in qua tum Gyges forte pascebat armenta, terra ingenti hiatu sese diduceret. Quod cum ille animadvertisset, solus (nam caeteri pastores territi diffugerant) in hiatum descendit, atque ibi tum alia quaedam dictu mira conspexit, tum equum quendam aeneum ingentem ac cavum. Inerat fenestra in equi latere ; per eam vidit in ejus alvo cadaver hominis, majus humana specie. Huic nihil aderat vestium, aut gestaminum, praeter aureum anulum digito impositum. Eum ubi sustulisset, regressus e specu paucis post diebus ad pastorum coetum rediit, in quo legatus de peculiorum rationibus ad regem in menses singulos referendis creandus erat. Hic cum apud alios assedisset, animadvertit, ut si quando forte gemmam anulo inclusam introrsum verteret, repente fieret, ut a nemine conspiceretur ac, perinde quasi non adesset, ita de eo reliqui fabularentur. Quod quidem factum admiratus, rursum anuli palam extrorsum convertit moxque pastoribus conspicuus esse coepit. Ejus rei cum ille diligentius et saepius fecisset periculum iamque sat exploratum haberet hanc inesse vim anulo, ut versa ad se gemma inconspicuus esset, versa ad alios conspicuus, effecit ut pastorum nomine legatus ad regem mitteretur. Profectus et uxorem regiam stupravit et de rege trucidando cum ea consilium iniit. Denique confecto illo ipse regina in matrimonium ducta e pastore repente factus est rex, idque anuli fatalis beneficio. Meminit ejusdem libro De Republica X refert et M. Tullius libro De officiis tertio. Porro Herodotus libro primo rem multo aliter narrat nec ullam anuli facit mentionem. Huic simillimum illud, Ἅιδου κυνῆ, id est Orci galerus, quod alio reddemus loco.Attamen ad ictum sycophantae non inest.