Adagiorum Chiliades

I. 6Ne quid nimis.xcvi

Alterum diversis verbis eandem ferme sententiam complectitur Μηδὲν ἄγαν id est Ne quid nimis, quam quidem tanquam vulgo celebratam Terentius in Andria etiam Sosiae libertini personae tribuit. [Andr., 61] Diogenes Laertius Pythagorae adscribit. [Vit., I, 2, 63] Aristoteles tertio Rhetoricorum libro ad Biantem auctorem refert tractans de juvenum immoderatis affectibus, quos ait ubique nimia vehementia peccare ; nam et amare nimium pariter et odisse nimium. Senes non item, sed ut ipsius Aristotelis utar verbis : Κατὰ τὴν Βίαντος ὑποθήκην καὶ φιλοῦσιν ὡς μισήσοντες καὶ μισοῦσιν ὡς φιλήσοντες, [Rhet., II, 1389b] id est Juxta Biantis admonitionem et amant tanquam osuri et oderunt tanquam amaturi. Sunt qui Thaleti tribuant, sunt qui Soloni teste Laertio. Plato quodam loco ex Euripide citat. [Phileb., 45d] Neque desunt, qui ad Homerum veluti fontem referant, cujus hi versus sunt in Odysseae Ο :

Νεμεσσῶμαι δὲ καὶ ἄλλῳ

Ἀνδρὶ ξεινοδόκῳ, ὅς κ᾿ ἔξοχα μὲν φιλέῃσιν

Ἔξοχα δ᾿ ἐχθαίρῃσιν· ἀμείνω δ᾿ αἴσιμα πάντα,

[Od., XV, 69] id est

Mihi nequaquam is placet hospes,

Qui valde praeterque modum simul odit amatque,

Sed puto rectius esse, ut sint mediocria cuncta.

Idem in Iliados Κ :

Τυδείδη, μήτ᾿ ἄρ με μάλ᾿ αἴνεε μήτε τι νείκει,

[Il., X, 249] id est

Ne nimis aut laudes, Tytida, aut vituperes me.

Equidem ad Hesiodum referre malim. Cujus illud est in opere, cui titulus Ἔργα καὶ ἡμέραι

Μέτρα φυλάσσεσθαι· καιρὸς δ᾿ ἐπὶ πᾶσιν ἄριστος,

[Op., 694] id est

Mensuram serva, modus in re est optimus omni.

Euripides cum aliis aliquot locis tum in Hippolyto coronato :

Οὕτω τὸ λίαν γ᾿ ἧσσον ἐπαινῶ

Τοῦ μηδὲν ἄγαν,

[Hipp., 264] id est

Sic equidem minus approbo quicquid

Est vehemens quam quod vulgus ait :

Ne quid nimium.

Pindarus apud Plutarchum : Σοφοὶ δὲ καὶ τὸ μηδὲν ἄγαν ἔπος αἴνησαν περισσῶς, [Cons. Apol., 116d] id est Sapientes hoc verbum, ne quid nimis, praeter modum laudarunt. Sophocles in Electra :

Μήθ᾿ οἷς ἐχθαίρεις ὑπεράχθεο μήτ᾿ ἐπιλάθου,

[Elec., 177] id est

Ne nimium praeterque modum te torqueat ille,

Quem odisti, sed nec neglexeris immemor hostem.

Plautus in Poenulo : Modus omnibus in rebus, soror, est optimus. [Poen., 238] Eodem pertinet Homericum illud Iliados N :

Πάντων μὲν κόρος ἐστί, καὶ ὕπνου καὶ φιλότητος

Μολπῆς τε γλυκερῆς καὶ ἀμύμονος ὀρχηθμοῖο,

[Il., XIII, 636] id est

Cunctarum rerum saties contingit, amorisque

Et somni et blandae citharae choreaeque decentis.

Id imitatus videtur Pindarus in Nemeis :

Κόρον δ᾿ ἔχει

Καὶ μέλι καὶ τὰ τέρπ᾿ ἄνθ᾿ Ἀφροδίσια,

[Nem., 7, 52] id est Satietatem habet et mel et jucundi flores Veneri. Plinius libro XI : Perniciosissimum autem et in omni quidem vita, quod nimium. [Hist. Nat., XI, 284] Horatius :

Est modus in rebus, sunt certi denique fines,

Quos ultra citraque nequit consistere rectum.

[Serm., I, 1, 106] Rursus idem :

Virtus est medium vitiorum utrimque redactum.

[Epist., I, 18, 9] Phocylides : Πάντων μέτρον ἄριστον, [Sent., 36 D] id est Omnium modo optimus. Et Alpheus in epigrammate :

Τὸ μηδὲν γὰρ ἄγαν ἄγαν με τέρπει,

[Anth. Graec., IX, 110, 4] id est

Hoc ne quid nimium, nimis placet mi.

Quintilianus scripsit modum in pronuntiatione regnare, quemadmodum in caeteris omnibus. [Inst., XI, 3, 181] Denique Plutarchus in Camillo docet pietatem esse mediam inter contemptum numinum et superstitionem : Ἡ δὲ εὐλάβεια καὶ τὸ μηδὲν ἄγαν ἄριστον, [Vit. Cam., 6, 6] id est Pietas autem et, quod aiunt, ne quid nimis optimum est. Nihil autem est rerum omnium, in quo non peccari queat nimietate praeter amorem Dei, quod aliis verbis fatetur et Aristoteles pro deo supponens sapientiam. Huc pertinet quod ex poeta quopiam refert Athenaeus libro I de laudibus vini :

Πάσας δ᾿ ἐκ κραδίας ἀνίας ἀνδρῶν ἀλαπάζει

Πινόμενος κατὰ μέτρον· ὑπὲρ μέτρον δὲ χερείων,

[Deipn., II, 37b] id est

Atqui omneis hominum pellit de pectore curas,

Si modice biberis, sin absque modo nociturum est.