Ad Asterien. Ode 7.

Consolatur eam, de uiri sui absentia maestam, ac sollicitam.

[p. 258]

COMMENTARII.

[1] Quid fles] quid flendo desideras absentem, quem, &c.

[1] Candidi] uel eo candidos dixit, quia ueris sunt nuncii : uel quia uirum desideranti uxori sunt restituturi. ut Catullus candidos soles [Carm., 8, 3] dixit, id est, iucundos. Fulsere quondam candidi tibi soles. Vide quae annotaui ad saty. ix. lib. 1. ad illum locum. hunccine Solem Tam nigrum, [Serm., I, 9, 72] &c.

[3] Thyna] id est, Bithyna, seu Bithynica. Catullus ad Sirmionem. Vix mi ipse credens Thyniam, atque Bithynos Liquisse campos. [Carm., 31, 5]

[3] Thyna merce beatum] locupletatum mercibus e Bithynia aduectis.

[4] Constantis iuuenem fide] sic habent cod. manu scripti. Iann. Vrs. duo Vatic. cum quibus congruit Tornesian. nisi quod in eo scriptum erat, fidi, non sine litura. fide autem patrii casus est, non sexti aut septimi : qua de re alibi.

[5] Oricum] portum, & oppidum in Epiro : de quo Caesar lib. 3. de bello ciuili. At ille expositis militibus, eodem die ad Oricum proficiscitur : quo cum uenisset L. Torquatus, [Bell. Ciuil., III, 11] &c.

[6] Post insana caprae sidera] posteaquam Capra, & haedi occiderunt. insana autem appellat, quia eorum ortus magnas tempestates excitat. sic Od. xxx. huius lib. Aquilonem impotentem [Carm., III, 30, 3] dixit. & Catullus impotentia freta. [Carm., 4, 18] Oritur autem Capra ortu (ut loquuntur) matutino, sole Capricornum praetereunte circiter solstitium brumale. De capra & haedis sic Aratus. καὶ τοι φάτις ἤλυθεν αἰγὸς Αὐτῆς, ἠδ’ ἐρίφων, οἵτ’ εἰν ἁλὶ πορφυρούσῃ Πολλάκις ἐσκέψαντο σκεδαζομένους ἀνθρώπους. [Phaen., 157]

[9] Atqui sollicitae nuncius] Atqui nuncius (inquit) a Chloë ad uirum tuum missus, narrans ei illam eius amore perire : conatur eum uariis modis corrumpere, & labefactare : affert exempla Bellerophontis & Pelei, qui dum mulieres amantes spernunt, ac repudiant, in maximum uitae discrimen adducti sunt.

[9] hospitae] Chloës. quae tuum uirum amat.

[10] tuis ignibus] id est, eo amore, quo tu uirum tuum complecteris. ignes autem pro amore poni non est nouum. sup. Od. xxvii. lib. 1. non erubescendis adurit Ignibus. [Carm., I, 27, 15] & Od. xiii. eiusd. arguens Quam lentis penitus macerer ignibus. [Carm., III, 13, 8] [p. 259] Virgilius in Palaem. meus ignis Amyntas. [Buc., 3, 66]

[11] Vri] Od. xiiii. ad Maecenat. epod. Vreris ipse miser. [Epod., 14, 13] & Od. xi. ad Pectium. Amore, qui me praeter omnes expetit Mollibus in pueris, aut in puellis urere. [Epod., 11, 3] Virgilius Alex. Me tamen urit amor. [Buc., 2, 68]

[12] Vafer] callidus, astutus. ut saty iii. lib. 2. Quo uafer ille pedes lauisset Sisyphus aere. [Serm., II, 3, 21] & saty. ii. lib. 1. Illum aut nequities, aut uafri inscitia iuris. [Serm., II, 2, 131]

[13] ut Proetum mulier] Bellerophon cum prius Hipponus appellaretur, postea Bellero Corinthiorum principe interfecto, ab euentu Bellerophon, seu Bellerophonta dictus est. Erat autem re, & natura, Neptuni : uerbo, & opinione hominum, Glauci filius. Accepto igitur a Neptuno, Pegaso equo alis praedito, qui ex eo appellationem traxerat, quod e collo Medusae exilierat, eo sublimis per medium aëra uehebatur. Atque interfecto quidem Bellero, cum Argos profugisset, ubi regnum Proetus obtinebat, ab eo caedis a se admissae expiationem consecutus, & apud eum aliquandiu commoratus est. Interea Antea Proeti uxor Bellerophontis amore capta, eius complexum, & concubitum exoptabat, eoque potiri magnopere cupiebat. Is ab hoc flagitio auersus, negabat se ulla conditione adduci posse, ut tantum dedecus admitteret. Antea uerita, ne ille suum amorem Praeto indicaret, ac renunciaret, praeoccupatis Proeti auribus, questa est illum sibi stuprum inferre esse conatum. Qua re audita, & credita, Proetus eum sua manu quidem interficere noluit, sed in Lyciam ad socerum Iobatum misit cum litteris in ipsius perniciem scriptis. cetera quae ad hunc locum non pertinent, suo loco dicentur ad Od. xi. lib. 4. [Ad Carm., IV, 11, 26] uersus autem Homeri qui hanc siue historiam, siue fabulam exponunt, sunt ἰλιάδ. ζ. Τῷ δὲ γυνὴ Προίτου ἐπεμήνατο δῖ’ Ἄντεια Κρυπταδίῃ φιλότητι μιγήμεναι· ἀλλὰ τὸν οὔτι Πεῖθ’ ἀγαθὰ φρονέοντα δαΐφρονα Βελλεροφόντην· Ἥδὲ ψευδομένη Προῖτον βασιλῆα προσηύδα· Τεθναίης ὦ Προῖτ', ἢ κάκτανε Βελλεροφόντην, Ὅς μ’ ἔθελεν φιλότητι μιγήμεναι οὐκ ἐθελούσῃ [Il., VI, 160] &c.

[14] criminibus] criminationibus. ut saty. iii. lib. 1. ubi acris Inuidia, atque uigent ubi crimina. [Serm., I, 3, 61] & epist. ad Lollium lib. 1. ut, penitus notum si tentent crimina, serues. [Epist., I, 18, 80] Varro lib. 8. de lingua Latina. ac singula crimina, quae dicunt in analogias, soluemus. [Ling. Lat., IX, 28]

[16] maturare necem] accelerare.

[17] poene datum Pelea Tartaro] Creteis, seu Hippolyta Hippolyti filia, Acasti uxor, Pelei amore capta, cum eum ad stuprum sollicitasset, neque ei persuadere potuisset : dolore, odioque incensa, prior eum apud Acastum criminata est, ut improbum, & uim sibi inferre conatum. Ille autem his auditis, suoque consilio celato, ac dissimulato, eum in Pelii montis solitudines, quasi aliud agens, deduxit. quo dormiente inter centauros relicto, domum reuersus est. Dii autem Pelei miserti, eique suam integritatem, ac temperantiam perniciosam esse iniquum arbitrari, Vulcanum ad eum miserunt. Hic ei gladium donauit, quo Centauros in se irruentes perculit, atque interfecit : reuersusque in Thessaliam Acasto bellum intulit, & Iolcum expugnauit. Haec Pindari interpres, et Pindarus ipse Nem. carmine quarto, & quinto : quibus duobus in locis hanc historiam persequitur, sed multo fusius quinto. uerba Pindari sunt haec. Αἱ δὲ (de Musis loquitur) πρώριστον μὲν ὕμνησαν Διὸς [p. 260] ἀρχόμεναι σεμνὰν Θέτιν, Πηλέα θ’, ὥς τε νιν ἁβρὰ Κρηθεῒς Ἱππολύτα δόλῳ πεδᾶσαι ἤθελε ξυνεύναν Μαγνήτων σκοπὸν πείσαισ’ ἀκοίταν ποικίλοις βουλεύμασι. ψεύσταν δὲ ποιητὸν συνέπαξε λόγον, ὡς ἆρα νυμφείας ἐπείρα κεῖνος ἐν λέκτροις Ἀκάστου εὐνᾶς. τὸ δ’ ἐναντίον ἔσκεν. πολλὰ γὰρ μὶν παντὶ θυμῷ παρφαμένα λιτάνευεν. τοῦδ’ ὀργὰν κνίζον αἰπεινοὶ λόγοι· εὐθὺς δ’ ἀπανᾴνατο νύμφαν, ξεινίου πατρὸς χόλον δείσαις. [Nem., 4, 95] eadem fere leguntur apud Apollonii interp. lib. 1. in quarto porro carmine ait Acastum Peleo dormienti insidias struxisse : Chironem autem ei subuenisse. uerba Pindari sunt haec. Τᾷ δαιδάλῳ δὲ μαχαίρᾳ φύτευέν οἱ θάνατον ἐκ λόχου Πελίαο παῖς· ἄλαλκε δὲ Χείρων, καὶ τὸ μόρσιμον διόδεν πεπρωμένον ἔκφερεν. [Nem., 4, 59]

[19] Et peccare docentes, &c.] monet eam historias, id est, redigit ei in memoriam, uel proponit historias, quae peccandi rationem, ac uiam ostendant. Lege Euripidis Hippolytum coronatum. & annot. ad Od. vii. lib. 4. [Ad Carm., IV, 7, 26] de Hippolyto.

[21] Nam scopulis surdior] significat eum non moueri, neque flecti uerbis nuncii illius a Chloa missi. Sed quo modo audit, si surdior est Icarei maris scopulis ? audit ille quidem : sed audit integer. ita audit, ut non commoueatur, neque det manus. non adducitur eius oratione, ut tui oblitus amorem suum in Chloën transferat. Non temere autem, neque sine arte Horatius Asterien in officio continere, & ab amore alterius uiri deterrere uolens, commemorat ei sui uiri constantiam, & continentiam, & fidem. Nam si contra credat illa Gygen uirum suum alio animum appulisse : facile sit ei persuadere, ut alterius uiri libidini obtemperet. Nihil est enim, quod mulieri nuptae acriorem dolorem inurat, quodque magis eam a uiro alienet, quam pellex. Testem citabo Euripidem Androm. κᾀγὼ θυγατρί, μεγάλα γὰρ κρίνω τάδε Λέχους στέρεσθαι, σύμμαχος καθίσταμαι. Τὰ μὲν γὰρ ἄλλα δεύτερ’ ἂν πάσχοι γυνή, Ἀνδρὸς δ’ ἁμαρτάνουσ’, ἁμαρτάνει βίου. [Andr., 370] uide Od. x. huius libri . Nec uir Pteria pellice saucius. [Carm., III, 10, 15] Non dissimulabo me in duobus cod. manu scriptis reperisse. spernit adhuc integer pro audit. Veruntamen sequor alteram scripturam, ut ueram & incorruptam.

[22] integer] incorruptus, ut Od. iiii. lib. 2. Brachia, & uultum, teretesque suras Integer laudo. [Carm., II, 4, 21]

[23] At, tibine uicinus] uirum habes in suo erga te amore obfirmatissimum, & constantissimum : sed tu uide, ne te Enipeus uicinus quantunuis equitandi, & natandi, & ceterarum artium peritissimus labefactet, & percellat.

[25] flectere equum sciens] in eo equitandi scientia maxime uertitur, ut equus sessori frenum moderanti pareat, & quancunque in partem uelit ille, sequatur. quod declarat locus Caesaris lib. 4. de bello Gallico, ubi & eodem uerbo usus est, loquens de essedariis Britannicis. ac tantum usu quotidiano, & exercitatione efficiunt, ut in decliui, ac praecipiti loco incitatos equos sustinere, & breui moderari & flectere, & per temonem percurrere, & in iugo insistere, & inde se in currus citissime recipere possint. [Bell. Gall., IV, 33] sic Virgilius Aen. i. caeloque inuectus aperto Flectit equos. [Aen., I, 155] & ix. Flectere ludus equos, & spicula tendere cornu.

[26] gramine Martio] campo Martio.

[p. 261]

[28] Tusco denatat alueo] secundo fluuio natat. decursionem Tiberinam significat.

[29] prima nocte] prima noctis parte.

[30] querulae tibiae] cuius cantu Enipeus, aut quiuis alius amator se amore tui perire significet, queraturque se immerito abs te sperni.

[30] despice] deorsum aspice.

[32] difficilis] saeua & inexorabilis.