Ad C. Asinivm Pollionem. Ode 1.

Commendat scripta illius, quibus bella ciuilia complectebatur.

[p. 148]

COMMENTARII.

[1] Motum ciuicum] bellum ciuile, sed aptius est nomen motus, & significantius. Pollionem, qui tragoedias, seu praetextas potius, scribebat de bellis ciuilibus, monet Horatius, ut hanc scripturam tantisper intermittat, dum restituatur in ordinem, atque in suum statum Respub. Pollionem autem tragoediarum, seu praetextarum fuisse scriptorem declarant illa Horatiana sat. x. lib. 1 . Pollio Regum facta canit pede ter percusso. [Serm., I, 10, 42]

[1] Ex Metello consule] L. Afranii collega, de quo sic M. Tullius epist. ad Atticum lib. 1. Metellus tuus est egregius consul. unum reprehendo, quod ocium e Gallia non magnopere nunciari gaudet. [Att., I, 20]

[2] Bellique causas] belli causae, uerbo erant (ut ipse Caesar dicebat) quod intercessio sublata, ius Tribunitium sublatum, circunscriptus esset Antonius, reuera dominandi cupiditas, & πλεονεξία.

[3] Ludumque fortunae] sic sup. Od. 2. lib. 1. [Carm., I, 2, 37] bellum, ludum Martis appellauit. [p. 149] Iam quis nescit fortunam in bello plurimum posse ?

[3] graueisque Principum amic.] primum L. Crassi, Cn. Pompeii, C. Caesaris : deinde Octauiani, M. Lepidi, M. Antonii.

[5] Nondum expiatis uncta] arma sanguine ciuili, cuius nondum poenas meritas luimus, oblita.

[6] Periculosae plenum opus aleae] propter incertum belli euentum. nam cum sit necesse in scribendis his praetextis multorum uitia notare, multorumque uoluntates offendere, uerisimile est eos, quos scriptis offenderis, si uicerint, grauiter laturos.

[7] Et incedis per ignes] allegoria est, qua obscure significat idem, quod proxime dixerat, periculosam esse illorum temporum tragoediam scribere, seu tragoediae scribendae ex bellis ciuilibus argumentum sumere.

[8] cineri doloso] cineri, qui celat, & tegit ignes subiectos. sic infra Od. 27. lib. 3. Taurum dolosum [Carm., III, 27, 25] appellat, qui deum celat.

[9] Paulum seuerae] sine, ut theatra tantisper tuis tragoediis careant, dum hi motus ciuiles conquiescunt, perinde ac si diceret, intermitte usque eo scriptionem tragicam, quoad Remp. dissipatam ac disiectam ordinaris : uel intermitte tragoediae scribendae studium : neue tragoedias tuas, quae tali argumento constant, scenae committe hoc tempore, rebus uidelicet nondum compositis, neque ordinatis.

[10] Mox, ubi publicas res ordinaris] id est, ubi ea, quae sunt in Rep. turbata, dissipata, disiecta digesseris, disposueris, in suum ordinem restitueris : munus scribendi abs te susceptum repetes.

[12] Cecropio] Attico, seu Atheniensi. Thespis enim, Aeschylus, Sophocles, Euripides tragoediarum scriptores, Athenienses fuerunt, suasque tragoedias Athenis docuerunt. Fuit autem Cecrops Actaei gener, eius, quem primum in Attica regnasse scribit Pausanias Atticis, his uerbis, Ἀκταῖον λέγουσιν ἐν τῇ Ἀττικῇ βασιλεῦσαι πρῶτον. ἀποθανόντος δὲ Ἀκταίου Κέκρωψ ἐκδέχεται τὴν ἀρχὴν θυγατρὶ συνοικῶν Ἀκταίου. [Descr. Gr., Ι, 2, 6]

[13] Insigne maestis praesidium reis, Et consulenti] id est, qui & causis agendis, reisque defendendis, & consilio dando, sententiaque dicenda, cum in senatu magnis de rebus consultatur, multum uales.

[15] Cui laurus] significat eum de Dalmatis triumphum egisse.

[17] Iam nunc minaci] ostendit Pollionem ita subiicere oculis praeliorum imaginem, ut ii qui legant, spectare, atque iis, quae narrantur, interesse sibi uideantur. & est elegans ὑποτύπωσις. In praeliis autem ad exacuendos & excitandos militum animos, cornua, litui, tubae adhibebantur, ut ex hoc loco, & Ode i. lib. 1. colligitur. & lituo tubae Permistus sonitus. [Carm., I, 1, 24] Erat autem lituus genus buccinae incuruae. Ennius. Inde loci lituus sonitus effudit acutos. [Ann., Incert., 488] Festus.

[22] Non indecoro puluere sordidos] qui pro patriae libertate fortiter pugnantes occubuerunt. uide sup. Ode vi lib. 1. puluere Troico Nigrum Merionen [Carm., I, 6, 14] .

[23] cuncta terrarum] omnes terrarum partes. Similia sunt illa quae alibi annotabimus, angusta uiarum, extrema finium, amara curarum, &c.

[p. 150]

[24] praeter atrocem animum Catonis] sup. Od. xii . & Catonis Nobile lethum [Carm., I, 12, 35] . Plutarchus in Catone, scribit populum Vticensem statim audita Catonis morte, ad eius fores concurrisse, atque una uoce conclamantem, illum solum seruatorem, ac beneficum, solum liberum, solum inuictum appellasse, his uerbis. καὶ μικρὸν ὕστερον ὁ δῆμος τῶν ὐτικαίων, μιᾷ φωνῇ τὸν εὐεργέτην, καὶ σωτῆρα, καὶ μόνον ἐλεύθερον, καὶ μόνον ἀήττητον καλούντων. [Cat. Iun., 71] Ipse Caesar uero accepto de eiusdem morte nuncio dixisse fertur : Cato inuideo tibi mortem : tu enim mihi tuam salutem inuidisti. atrocem igitur animum intellige constantem, imperterritum, ἄφοβον. nam assentior iis, qui hoc nomen a uerbo Graeco deductum uolunt, τρέω. quod ualet timere, ut sit atrox is, qui non timeat : quanquam scio atrocem interdum aliud significare.

[25] Iuno, & Deorum] Iuno, & alii Dii, qui Numidis fauerant in bello Iugurthino, Numidarum, & Afrorum calamitate, neceque Iugurthae (fuit enim ille Romae in carcere necatus) offensi, uictores ipsos, nempe Romanos, eorumque, posteros Iugurthae manibus, tanquam uictimas mactarunt, ac parentarunt.

[26] inulta tellure] Africa.

[26] impotens] uel ἀκρατὴς τῆς ὀργῆς. ut supra Od. xxxvii. [Carm., I, 37, 10] id est, irata, uel non potens, id est, quae non potuerat odium suum explere.

[27] uictorum nepotes] posteros Romanorum, qui fuerant uictoria potiti.

[28] inferias] uictimas, quae manibus immolantur seu mactantur. de Iugurtha autem lege Sallustium.

[30] Impia] scelerata, patriae perniciosa, in quibus ciuis ciuem trucidat.

[32] Hesperiae] Italicae, ut Ode xxxvi lib. 1. [Carm., I, 36, 4] Dionysius Halicarnasseus ἀρχαιολ. Ρωμ. Ελληνες ἑσπερίαν καὶ Αὐσονίαν ἐκάλουν τὴν Ιταλίαν· οἱ δ’ ἐπιχώριοι Σατορνίαν. [Ant. Rom., I, 25, 3]

[34] Dauniae caedes] Appulorum, & Italorum caedes.

[37] Sed ne relictis Musa] sic Musam reprimit Ode iii. lib. 3. Quo Musa tendis ? desine peruicax Referre sermones Deorum. [Carm., III, 3, 70] sic Pindarus in medio carmine seipsum, ab eo, quod instituerat, aberrantem, aut ad ea, quae ad rem sussceptam minus pertinebant, digredientem reprimit, & reuocat. εἴδ. γ. Νεμ. θυμὲ τίνα πρὸς ἀλλοδαπὰν ἄκραν ἐμὸν πλόον παραμείβη [Nem., 3, 26] ; & Olym. εἴδ. θ. cum Herculem tribus Diis, quos eo loco nominat, praestantiorem esse ostendisset, seipsum reprimens, talemque orationem abominans, odiosam atque inuisam sapientiam esse dicit diis maledicere. ἄπό μοι λόγον τοῦτον στόμα ῥιψον· ἐπεὶ τό γε λοιδορῆσαι θεοὺς ἐχθρὰ σοφία, & paulo post Μὴ νῦν λαλάγει τὰ [Olymp., 9, 54, 60], &c.

[38] Ceae naeniae] Simonidei carminis. fuit enim Simonidis (ut scribit Quinctilianus) uirtus mirifica in commiseratione commouenda, & in tractandis rerum tristium argumentis. Ideoque Catullus Paulum quidlibet allocutionis Maestius lacrymis Simonideis. [Carm., 38, 7] Ceae sine dipthongo in priore syllaba scriptum est in omnib. libr. ueter. Theocritus εἰδ. ιζ. Εἰ μὴ δεινὸς ἀοιδὸς ὁ κήϊος αἴολα φωνέων [Idyll., 16, 44], &c. aptissimo autem uocabulo usus est, naeniae, quod est carmen funebre, & lugubre. ut Ode ultima huius libri . Absint inani funere naeniae [Carm., II, 20, 21] . quanuis pro quouis carmine ab eodem usurpetur. ut Od. xxviii lib. 3 . Dicetur merita nox quoque naeniae. [Carm., III, 28, 16] & epist. i. lib. 1. an puerorum Naeniae, quae regnum recte facientibus offert. [Epist., I, 1, 63]

[p. 151]

[38] retractes] iterum tractes. sic Virgilius lib. 7. Aen. Agmina in arma uocat subito, ferrumque retractat. [Aen., VII, 694]

[39] Dionaeo sub antro] Dionen Veneris matrem esse etiam Homerus testatur ἰλ. ε. [Il., V, 370] quo in loco ait Venerem a Diomede uulneratam, atque in caelum reuersam statim in sinum, & complexum matris Dionae concidisse. H δ’ ἐν γούνασι πίπτε Διώνης δῖ’ Ἀφροδίτη Μῆτρος ἑῆς· ἣ δ’ ἀγκὰς ἐλάζετο θυγατέρα ἥν . & Euripides Hele. Κούρη Διώνης Κύπρι. μή μ’ ἐξεργάσῃ. [Hel., 1098] Theocritus autem εἰδ αε. Venerem Dionaeam appellat. Κύπρι Διωναία [Idyll., 15, 106], & Virgilius in Moeride, Augustum Caesarem tanquam ab Iulo & Venere prognatum, Dionaeum uocat. Ecce Dionaei procedit Caesaris astrum. [Buc., 9, 47] Hoc igitur loco antrum Dionaeum Venereum intelligemus, in quo sint canendae res leues, & amatoriae, & Venereae.

[40] Quaere modos] uersus, cantus. ut Od. iii. lib. 3. Magna modis tenuare paruis. [Carm., III, 3, 72] & huius libri Od. xii . nec Siculum mare Poeno purpureum sanguine mollibus Aptari citharae modis. [Carm., II, 12, 2] & ix. lib. 3 . Dulces docta modos. [Carm., III, 9, 10] & de arte poët. Accessit numerisque modisque licentia maior. [Ars, 211]