Πενία δὲ τὴν σοφίαν ἔλαχε, id est Paupertas sapientiam sortita est. Zenodotus citat ex Euripide. Alii tribuunt Aristoni. Ignava est opulentia, verum inopia multarum artium repertrix est, id quod ipsa jactat apud Aristophanem in Pluto artium omnium inventionem sibi vindicans. Vergilius :
Ovidius : Ingenium mala saepe movent. Persius :Labor omnia vincit
Improbus et duris urguens in rebus egestas.
Circumfertur hic quoque versiculus apud Graecos :Magister artis ingenique largitor
Venter.
id estΠολλῶν ὁ λιμὸς γίγνεται διδάσκαλος,
Xenophon πενίαν appellavit σοφίαν αὐτοδίδακτον· ἃ γὰρ ἐκείνη τοῖς λόγοις πείθει, αὕτη τοῖς ἔργοις ἀναγκάζει, hoc est sapientiam, quae citra doctorem contingit ; etenim quod haec persuadet oratione, ad hoc illa re ipsa compellit. Theocritus in Piscatoribus :Magistra multorum improba existit fames.
id estἉ πενία, Διόφαντε, μόνα τὰς τέχνας ἐγείρει·
Αὐτὰ τῶ μόχθοιο διδάσκαλος,
Huc spectat et illud, quod Juppiter aurei seculi tam paratam rerum copiam submovit :Unica paupertas, Diophantes, suscitat artes,
Ipsa laborandi doctrix studiique magistra.
Item mimus ille non inelegans :Ut varias usus meditando extunderet artes.
Potest et illuc referri proverbium, quod videmus accidere (nescio quomodo), ut penes Midas et improbos homines sit opulentia, doctique probique fere tenui sint fortuna. Qua quidem de re extant duo problemata Aristotelis titulo, quorum altero rogat, qui fiat ut paupertas apud probos viros plerumque versetur. Redditque hujusce rei varias causas : sive quod improbi per fas nefasque malunt parare divitias quam cum paupertate contubernium diutinum habere (proinde fugit illos, quibus videatur maximorum flagitiorum occasio futura, ad illos deflectit, quos existimat sese recte modesteque usuros) ; sive quod inops et virium et consilii, quippe femina, plus auxilii sibi futurum sperat apud πολυδάκρυας ἄνδρας, ut habet proverbium ; sive quod, cum ipsa sit mala, malos vitat, ne si πῦρ ἐπὶ πῦρ, id est malum accesserit malo, jam fiat intolerabile atque immedicabile. In altero rogat, quid in causa sit, ut opes a malis fere possideantur, non item a bonis. An quia caecae sunt, inquit, et ob id errant in delectu ? Haec quoniam poeticen aut sophisticen sapiunt magis quam philosophum praesertim serium, vix mihi fit verisimile ab Aristotele fuisse profecta. Quod autem dixit de caecis divitiis, id sumptum est potissimum ex Aristophanis Pluto. Quo in loco Plutus, qui deus est divitiarum, rogatus, unde caecitatis malum obtigisset, respondit ad hunc modum :Hominem experiri multa paupertas jubet.
id estὉ Ζεύς με ταῦτ᾿ ἔδρασεν ἀνθρώποις φθονῶν.
Ἐγὼ γὰρ ὢν μειράκιον ἠπείλησ᾿ ὅτι
Ὡς τοὺς δικαίους καὶ σοφοὺς καὶ κοσμίους
Μόνους βαδιοίμην· ὁ δ᾿ ἐμ᾿ ἐποιήσεν τυφλόν,
Ἵνα μὴ διαγιγνώσκοιμι τούτων μηδένα.
Οὕτως ἐκεῖνος τοῖσι χρηστοῖσι φθονεῖ,
Hunc locum imitatus Lucianus in Timone consimilia quaedam de Pluto narrat, quem non caecum modo facit, verumetiam claudum : caecum quidem semper, at tum demum claudicantem, quoties ad bonos viros mittitur, alias pedibus pernicissimis.Hoc me malo mulctavit ipse Juppiter
Rebus videlicet invidens mortalium.
Nam olim puer minabar id fore, ut ad probos,
Doctos, modestos, tantum adirem ; at Juppiter
Oculos in hoc ademit, ut ne quempiam
Horum liceret jam mihi dignoscere.
Adeo bonae ille frugis invidet viris.