II. 1. Pudor in oculis. lxx

Ἐν ὀφθαλμοῖς ἡ αἰδώς, id est In oculis pudor. Horum nos pudet, quae in propatulo sunt, aspectus enim vel incutit, vel renovat etiam pudorem. Unde fit, ut pueri, cum pudescunt, oculos tegant. Et apud Platonem Socrates dicturus de amore ob pudorem oculos tegit, nimirum huc alludens. Hinc et poetae Cupidinem, quod sit improbissimus, caecum fingunt. Eodem pertinet illud Ciceronis, epistolam non erubescere. Videmus etiam eos, qui oculis capti sunt, a verecundia plurimum abesse. Huc spectavit Ovidius, cum ait noctem, utpote caecam, pudore vacare :

Nox, inquit, et Amor vinumque nihil moderabile suadent : Illa pudore vacat, Liber Amorque metu.

Refertur adagium ab Aristotele lib. Rhetoric. II : Καὶ τὰ ἐν ὀφθαλμῷ, καὶ τὰ ἐν φανερῷ. Ὅθεν καὶ ἡ παροιμία, τὸ ἐν ὀφθαλμοῖς εἶναι αἰδῶ, id est Et ea, quae sunt oculis exposita, quaeque in propatulo sunt. Unde et illud proverbio dicunt, pudorem in oculis esse. Citatur et apud Athenaeum lib. XIII. Idem in Problematis causam inquirens, quamobrem pudefactis rubescant aures, iratis oculi, hujus adagii testimonium citat : Ἢ ὅτι, inquit, ἡ μὲν αἰδὼς ἐν ὀφθαλμοῖς κατάψυξίς τις μετὰ φόβου, ὥστε εἰκότως ἀπολείπει τὸ θερμὸν τοὺς ὀφθαλμούς ; Χωριζόμενον δὲ εἰς τὸν δεκτικώτατον φέρεται τόπον· τοιοῦτος δὲ ὁ ἐν τοῖς ἄκροῖς τῶν ὤτων, ὁ γὰρ ἄλλος ὀστώδης. Ὀργιζομένοις δὲ ἐπανέρχεται τὸ θερμόν, μάλιστα δὲ γίνεται φανερὸν ἐν τοῖς ὀφθαλμοῖς διὰ τὴν χρόαν οὖσαν λευκήν, id est An propterea, quod pudor in oculis frigus quoddam adducit una cum metu, atque ob id merito calor destituit oculos ? Is vero demigrans inde fertur ad locum sui maxime capacem ; est autem hujusmodi summa pars aurium, nam reliqua pars est ossea. Rursum iratis calor suffunditur, idque potissimum apparet in oculis propter albicantem illorum colorem. Refertur hic versus ex Euripide :

Αἰδὼς ἐν ὀφθαλμοῖσι γίνεται, τέκνον,

id est

Mea gnata, in oculis nascitur hominum pudor.

Aristophanes in Vespis :

Ἀλλὰ τούτοις γε οὐκ ἔνι

Οὐδ᾿ ἐν ὀφθαλμοῖσιν αἰδὼς τῶν παλαιῶν ἐμβάδων,

id est

Ceterum istis haud inest

Calciamenti vetusti nec vel in oculis pudor.

Huc referri potest et illud, quod Aristoteles lib. Rhetoricorum primo ex Sapphone citat :

Αἰδώς κέν σε οὐκ εἶχεν ὄμματα,

id est

Non esset tibi pudor in oculis.

Hinc et illae figurae : Quo ore, qua fronte audebis objurgare filium ?, et illud apud Ciceronem in Epistolis ad Atticum : Nec enim conquisitores φαινοπροσωπεῖν audent. Quin et hodie vulgo dicunt : Non audebis faciem ostendere. Apud Euripidem, in Iphigenia Aulidensi, Menelaus jubet Agamemnoni, ut sese aspiciat, videlicet quo facti pudeat :

Βλέψον εἰς ἡμᾶς, ἵν᾿ ἀρχὰς τῶν λόγων ταύτας λάβω,

id est

Aspice in nos recta, ut hoc capiam loquendi exordium,

isque respondet :

Μῶν τρέσας οὐκ ἀνακαλύψω βλέφαρον, Ἀτρέως γεγώς;

id est

Num verebor lumina in te tollere, Atreo satus ?

Fortassis huc asscribendum erat, quod apud Homerum Achilles Agamemnonem κυνώπην vocat ob impudentiam, velut oculis caninis et inverecundis.